Elba

De Toscaanse Archipel: een inleiding

Velen denken bij Toscane aan het vasteland van Italië. Niets is echter minder waar. Toscane heeft namelijk zijn eigen eilandengroep, gelegen in de Tyrreense Zee tussen het vasteland en Corsica. Zeven van die eilanden zijn bewoond, waarvan Elba het bekendst is. Stuk voor stuk zijn het echte vakantie-eilanden met prachtige natuur, helderblauw zeewater en fijne zandstranden. 

Onbewoond
De andere zes bewoonde eilanden van de Toscaanse Archipel zijn Gorgona, Capraia, Pianosa, Montecristo, Giglio en Giannutri. De rest is onbewoond en over het algemeen vrij klein. Wie ze toch wil bezoeken kan een dagtocht boeken bij een van de lokale rederijen of zelf een boot huren en erop uit trekken. Ze zijn zeker de moeite waard voor wie een vakantie plant naar de Toscaanse Archipel.

Beschermd natuurgebied
Het merendeel van de eilanden in de Toscaanse Archipel is nog relatief ongerept en  is benoemd tot beschermd natuurgebied: het Parco Nazionale Arcipelago Toscano. Alle eilanden zijn heuvelachtig, met uitzondering van het eiland Pianosa, dat grotendeels vlak is. Op dit eiland stond lange tijd een gevangenis, die in 1997 gesloten is. Nog steeds is het eiland niet vrij toegankelijk.

Davanti alle coste della Toscana si trovano sette meravigliose isole: Gorgona, Capraia, Elba, Pianosa, Montecristo, Giglio e Giannutri. La leggenda narra che sono nate da una collana di perle della de...

De Toscaanse Archipel: een stukje geschiedenis

De Toscaanse Archipel is ontstaan als gevolg van verschuivingen van de aarde. Aan de diverse gesteenten in de bodem is die oorsprong af te lezen. Vooral Elba en Giglio kennen een lange historie. Maar ook Pianosa heeft een bijzondere geschiedenis.

Elba
De geschiedenis van Elba gaat terug naar de Etrusken, die het eiland koloniseerden voor de productie van ijzer. Aan het einde van de veertiende eeuw werd het eiland onderdeel van het Vorstendom Piombino en het Groothertogdom van Toscane. Elba is misschien wel het bekendst als de plek waar Napoleon in ballingschap zat. Dat gebeurde in 1814.

Regelmatige bootverbindingen tussen Livorno en Piombino en Portoferraio moesten aan het eind van de negentiende eeuw een impuls geven aan de economie van het eiland. Die draaide tot die tijd vooral op mijnbouw. 

Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de staalfabriek in Portoferraio van strategisch belang en veel arbeiders hoefden daarom niet het leger in. Na de oorlog werd het eiland zwaar getroffen door de economische crisis. Er waren verschillende massaontslagen en stakingen, wat leidde tot botsingen met de politie.

Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog bombardeerden de Duitsers de staalfabriek in Portoferraio. Deze is compleet vernietigd. De mijnen deden nog dienst tot de jaren tachtig, daarna werden ze een toeristische attractie. Het toerisme is nu de motor achter de economie van het eiland, dat sinds 1996 deel uitmaakt van de Toscaanse Archipel.

Giglio
Giglio is bewoond sinds de ijzertijd. Daarna was het in de tijd van de Etrusken en de Romeinen zeer waarschijnlijk een militaire basis. In die tijd was er veel handel met Rome. Leden van de machtige familie Domitius Enobarbi namen Giglio over, vooral om er te vissen. De familie liet een erfenis na aan de rand van het dorp Giglio Porto, iets onder zeeniveau: hier liggen de resten van de Romeinse villa van de familie.

In de eeuwen erna werd Giglio geregeerd door verschillende adellijke families uit Midden-Italië en in 1264 door Pisa, die het vervolgens moest verkopen aan de Medici. In 1544 plunderde piraat Khayr al-Din (Barbarossa) het eiland. Hij doodde een groot aantal mensen en deporteerde meer dan 700 inwoners als slaven. Omdat het eiland nagenoeg verlaten was, besloot de familie de’ Medici het eiland te herbevolken met mensen uit de omgeving van Siena.

Pianosa
Ook Pianosa heeft een lange geschiedenis. In de oudheid heette Pianosa Planasia en was het een ballingsoord. Agrippa Posthumus, de neef van keizer Augustus, werd in de jaren 6-7 naar het eiland verbannen en bleef daar tot zijn terechtstelling. Resten van zijn voormalige huis zijn nog steeds een toeristische trekpleister op het eiland: Villa di Agrippa of Bagni di Agrippa.

Op Pianosa stond lange tijd een gevangenis. In 1978 zou deze aanvankelijk gesloten worden, maar in plaats daarvan zijn er veroordeelde maffialeden vastgezet. De gevangenis was door een muur afgesloten van de rest van het eiland en er gold een streng vaar- en vliegverbod in een straal er rond omheen.

In 1997 is de gevangenis dan toch gesloten. Hoewel deze niet meer gebruikt wordt, is het eiland alleen toegankelijk onder begeleiding van een gids en met toestemming van het Italiaanse ministerie voor Binnenlandse Zaken.

Op pad in de Toscaanse Archipel

De eilanden van de Toscaanse Archipel hebben de bezoeker heel wat te bieden, zowel op het gebied van natuur, cultuur als diverse evenementen. Een overzicht.

Natuur
Wie van ongerepte natuur houdt, kan zijn hart ophalen op de eilanden van de Toscaanse archipel. Het zijn stuk voor stuk pareltjes met een bergachtig landschap.

De grote algemene deler is het Parco Nazionale Arcipelago Toscano. Dit natuurpark is bijna 80.000 hectare groot en omvat een groot deel van de eilanden van de Toscaanse Archipel en de omliggende wateren. Het is in 1996 opgericht en is het grootste natuur-/ zeepark van Europa. Ieder eiland is verschillend.

Giglio is volgens sommigen het mooiste eiland. Het heeft een mild klimaat, ongerepte natuur en prachtig helderblauw water. Een heerlijke plek om het hele jaar door vakantie te vieren. U kunt hier relaxen aan het strand, maar ook wandeltochten maken. Voor duikers heeft Giglio een rijke onderwaterwereld te bieden. Vanaf Piombino of Livorno kunt u een dagtrip naar Giglio maken. 

Ook op Elba zijn mooie stranden te vinden. Natuurliefhebbers kunnen daarnaast de botanische tuin aan de oostkant van het eiland bezoeken. Wie wat actievers wil, kan de berg Capanne beklimmen, waar je een mooi uitzicht hebt over de Middellandse Zee.

Zowel Montecristo als Giannuti zijn onbewoond en hebben ruige, rotsachtige landschappen. Het zijn kleine paradijsjes waar je in alle stilte de prachtigste foto’s van de aanwezige flora en fauna kunt maken.  

Capraia, Gorgona en Pianosa zijn eveneens zeer de moeite waard vanwege de bijzondere landschappen.

Cultuur
Op cultureel gebied hebben vooral Elba en Giglio veel te bieden.

Een belangrijke bezienswaardigheid op Elba is de 17e-eeuwse Chiesa della Misericordia. In deze kerk zijn diverse bezittingen van keizer Napoleon te bezichtigen, zoals een kopie van de sarcofaag uit de Dome des Invalides in Parijs. Ook het Palazzina dei Mulini is een aanrader. De villa stamt uit de tijd van de Medici en is nu een museum dat in het teken staat van de ballingschap van Napoleon. Naast het Palazzina staat het Forte della Stella, een van de twee forten van het eiland. Samen met het Forte Falcone moest dit vijandige Saracenen op afstand houden. Nu is het vooral een goed uitzichtpunt.

Op Giglio zijn er diverse plaatsen die zeer de moeite waard zijn om te bezoeken, waarvan Giglio Castello, Giglio Porto en Campanese de voornaamste zijn. Het ommuurde Giglio Castello is nog geheel in middeleeuwse stijl, met zijn stadsmuren, stadspoorten en smalle straatjes met oude huizen. Omdat de huizen vrij klein zijn, zijn de trappen aan de buitenkant gemaakt. In de barokke kerk van het stadje is een relikwie van San Mamiliano te vinden, de patroonheilige van het eiland. Hij stierf in 460 als kluizenaar op Montecristo.

In Giglio Porto staat de 500 jaar oude Torre del Porto, die zeker een bezoekje waard is. Ook Campese, aan de westkant van het eiland, heeft zo’n toren: de Torre del Campese. Deze is gebouwd om de koraalvissers te beschermen.

Culinair
De keuken van het eiland Elba staat bekend als zuinig. Die zuinigheid heeft te maken met de geschiedenis van de bevolking: die was lange tijd vrij arm was en werkte in de mijn- of wijnbouw. De culinaire tradities van Elba zijn gerechten die hun oorsprong vinden in Toscane, Ligurië en de Provence. Gerechten als sburrita (kabeljauw met knoflook, peper, olie en brood) en gurguglione (een soort ratatouille) kwamen via de Spanjaarden en de Napolitanen op het eiland terecht.

Vis wordt veelvuldig gegeten op Elba: octopus, baars, krab en (pijl-)inktvis. De plaatsjes Poggio en Marciana staand bekend om hun om snoep als corollo en schiacciunta, gemaakt van reuzel die daarna wordt geweekt in een glas muskaatwijn of gedroogd. Erg gewild bij fijnproevers zijn kreeften en grote spinkrabben die de vissers van Marina di Campo alleen op bepaalde momenten in het jaar vangen.

De bekendste wijn van het eiland is de Aleatico. Deze rode wijn is vrij zoet en heeft een hoog alcoholgehalte. De Aleatico di Portoferraio is een van de weinige Italiaanse zoete wijnen die een DOCG status heeft.
 

Wandelen
Door het heuvelachtige landschap zijn bijna alle eilanden in de Toscaanse Archipel zeer geschikt voor (enigszins gevorderde) wandelaars. Vooral Gorgona, Capraia, Elba, Pianosa, Montecristo, Giglio en Giannutri zijn wandeleilanden. Elba is van al die eilanden het populairste.

Wandelroute
Een mooie route op het eiland Elba voert van Marciana (in het Noorden) via Madonna del Monte naar Chiessi (in het Zuiden). Deze tocht is zo’n twaalf kilometer langt en duurt daarmee ongeveer zes uur. Marciana is een klein bergdorpje met smalle huizen op een heuvel. De wandelroute voert langs heiligdommen en prachtige uitzichten op de omgeving en de zee. Op zeer heldere dagen zijn Capraia en Corsica te zien. Bekijk de complete route

Meer wandelroutes? Vraag het ons! (mail: toscane@tritt.nl)

Bekijk onze wandelbestemmingen: Wandelen en Hiken in Toscane
 

Fietsen
Door de geringe hoogteverschillen is Elba goed per mountainbike te verkennen. Zowel de beginnende als de gevorderde fietser vindt er routes van zijn of haar gading.

Fietsroute
Een mooie route is die van Lacona naar Marina di Campo en terug. Deze route is zo’n twaalf kilometer lang en duurt daarmee ongeveer tweeënhalf uur. De wegen zijn meestal onverhard, waardoor het een route is voor de meer gevorderde mountainbikers. Onderweg kom je door relatief verlaten gebieden, waardoor het mogelijk is om hazen, fazanten, wilde zwijnen en marters te zien. Bekijk de volledige route

Meer fietsroutes? Vraag het ons! mail: toscane@tritt.nl

Bekijk onze fietsbestemmingen: Fietsen en mountainbiken in Toscane
 

Wellness
Op Elba zijn de Terme San Giovanni gevestigd: thermale baden die onderdeel zijn van een kuuroord in de baai van Portoferraio. Bij de behandelingen wordt veelvuldig gebruik gemaakt van wat de zee te bieden heeft: zeewater, modder, zeewier en algen. De rust die van nature al op het eiland aanwezig is, maakt het een aangename plek om even helemaal te ontspannen.

Evenementen
Elba kent zijn eigen muziekfestival, onder de naam Elba Isola Musicale d’Europa. Dit festival ontstond in 1997, met als doel klassieke muziek te promoten. Aan het einde van de zomer is Portoferraio ieder jaar het toneel van deze muzikale bijeenkomst van grote klassieke musici.

Giglio staat ieder jaar op 15 september in het teken van San Mamiliano. Op zijn sterfdag zijn er wedstrijden ezeltje rijden, is een speciale viering in het teken van de heilige en ter afsluiting groot vuurwerk.